Een diagram verklaard

Wel, elke dag een overzicht maken heb ik niet lang volgehouden. Daarom dit nu maar ombouwen tot een iets meer standaard politiek blog.

Tom Louwerse wees me vandaag via Twitter op de pagina hier. Hier werden de gemeenten ingedeeld naar stemgedrag (tijdens de Europese verkiezingen van vorig jaar). Dit leverde ook een verdeling op van de partijen, maar een die niet echt overeenkwam met de traditionele links-rechts en progressief-conservatiefverhoudingen. De uitkomst staat hiernaast.

Enige tijd heb ik me afgevraagd wat deze assen nu eigenlijk voorstellen. In het artikel werd gesteld dat horizontaal de mate van religieusiteit staat, verticaal de elitistisch-populistische as. Dat is een mogelijkheid, maar ik denk dat er een betere verklaring gevonden wordt als we ons realiseren dat mensen die op 1 plaats in dit diagram staan, niet mensen zijn die politiek gelijke ideeën hebben, maar mensen die op dezelfde plaats wonen. Dan wordt de horizontale as plotseling heel duidelijk: het is de as van de urbanisatiegraad. Links staat het platteland, rechts de grote steden, in het midden de forensengemeenten en de provinciestadjes. De verticale as blijkt nu een religieuze as te worden: Onderaan staan de protestanten, bovenaan de gemeenten waar de katholieken de meerderheid uitmaken.

3 augustus: Informateur door fractieleiders buitenspel gezet?

Het eindverslag van informateur was boeiend. Boeiend vooral omdat eruit bleek hoe weinig de informateur de touwtjes in handen had. Eigenlijk is de informatie simpelweg overgenomen door de fractieleiders (Rutte, Verhagen en Wilders). Dat Lubbers niet veel heeft gedaan, dat was wel duidelijk, maar nu blijkt dat zelfs het weinige dat hij heeft gedaan soms eenvoudigweg werd weggewuifd. Dit gebeurde op twee punten. Ten eerste de uitkomst van de informele besprekingen. Lubbers had een duidelijk, punt-voor-punt lijstje gewild van de probleempunten, met daarbij de aantekening of het PVV-standpunt staatsrechtelijk acceptabel was, en zo ja, of men er uit leek te komen of dat het een vrije kwestie zou moeten worden. In plaats daarvan kwamen de drie heren enkel met een verklaring dat men kansen zag voor de formatie, en dat men elkaars gezichtspunten zou accepteren.

Het tweede punt was de voortgang van de formatie: Lubbers was kennelijk al bezig een brief aan de koningin op te stellen, waarin hij vroeg zijn taak uit te breiden met het verder begeleiden van het formatieproces tot een CDA-VVD regering met gedoogsteun van de PVV, toen de fractieleiders hem vertelden dat zij Opstelten als formateur wensten. Laten we het er maar op houden dat je niet met de formatie bemoeien óók een manier is om een regering te helpen vormen. Lubbers pareerde de bezwaren dat hij geacht werd een meerderheidskabinet te vormen met de opmerking dat dit dank zij de steun van de PVV geen minderheidskabinet was, maar een "bijzonder meerderheidskabinet". Iemand die het hier kennelijk mee eens is (hoewel natuurlijk vanuit een heel ander gezichtspunt) is ChristenUnie-fractievoorzitter Rouvoet: Hij stelde dat in de voorgestelde constellatie de PVV eigenlijk een regeringspartij zonder ministers is.

De kritiek op Cohen is nog niet gaan liggen. Verhagen noemde zijn opstelling ten opzichte van een middenkabinet 'volstrekt onbetrouwbaar' - parallellen met de 'U draait en bent niet eerlijk'-opmerking van Balkenende tegen Bos zijn dan snel getrokken. Het is inderdaad moeilijk Cohens redenering nog te volgen. Hij zegt nu dat de enige reden dat hij geen ja tegen een middenkabinet heeft gezegd, is dat hij nooit gevraagd is. Ik heb er geen zin in, maar als iemand mij vraagt zeg ik ja. En dan verbaasd zijn dat er niemand iets vraagt nadat je "Ik heb er geen zin in" hebt gezed. Tja. De PvdA-fractie stelde zich na een lange vergadering achter Cohen en zijn strategie. Maar dat daar überhaupt een fractievergadering voor nodig is, zegt natuurlijk al genoeg: dat is niet nodig als alles goed gaat.

En al is de Kamer met reces, politiek nieuws blijft er komen. Afgezien van de formatie kunnen we nog noemen:

• Op initiatief van Dion Graus verbinden een aantal Limburgse Kamerleden, van PVV, CDA en VVD, zich tot een clubje, de Limburgse Kamer
• D66-europarlementariër Sophie in 't Veld spreekt haar bezorgdheid uit over het gevolg van Europese sociale regels voor Nederlanders die over de grens in België of Duitsland wonen: Ze betalen de Nederlandse sociale premies, maar bij werkloosheid dreigen ze nu te vallen onder de (soberder) Belgische of Duitse werkloosheidsuitkering
• Diverse Belgische politici spreken hun bezorgdheid uit over de voorwaarden van de FIFA voor de komst van het WK 2018 naar Nederland en België, en wensen een debat over het bidbook
• Als reactie op de dreigende deelname van de PVV in het kabinet, wordt een 'Comité voor de Rechtsstaat' gevormd

2 augustus: Zwakke formatie Cohen

De linkse partijen begrijpen zo langzamerhand wel dat VVD-CDA met gedoogsteun van de PVV een reële kans van slagen heeft, en dat bevalt ze allerminst. In de besprekingen met Lubbers gingen allerlei alternatieve varianten over tafel, en werd geklaagd over het feit dat dit een minderheidskabinet wordt, maar het echte probleem is natuurlijk de PVV. Dat Cohen, na geruime tijd de boot te hebben afgehouden, nu plotseling enthousiast is over een middenkabinet, mag geen verbazing wekken. Wel dat hij nu ontkent ooit een middenkabinet geblokkeerd te hebben. Hij was toch echt de persoon die dat niet zag zitten.

De PvdA-voorman zit nu in zwaar weer. Waar hij de campagne was binnengehaald om de PVV tegen te houden, lijkt hij nu de man te zijn die CDA en VVD juist in de armen van die partij dreef. Kennelijk is na de verkiezing nu ook de formatie een strategisch spel geworden, een spel waarin, zoals het er nu uitziet, de PvdA en vooral Cohen erg zwak gespeeld heeft. Vanavond was er nog ander nieuws over Job: Zijn geplande bezoek aan Nova ging 'wegens omstandigheden' niet door. Welke omstandigheden dat zijn, werd niet gemeld, wat tot half-serieuze suggesties leidde dat Cohen bezig was door zijn partij gewipt te worden.

Een stuk beter lijkt SP-leider Roemer het te doen. Vandaag stelde hij voor dat Cohen, Halsema en hij rond de tafel gingen zitten om samen een ontwerpakkoord te maken, en daarmee de CDA-achterban te paaien. En hoewel het niet veel anders is als wat hij al sinds de verkiezingen voorstelt (de SP kan eigenlijk in maar één coalitie regeren, dus veel keuze heeft hij ook niet), kwam het toch prettig verfrissend over. Cohen reageerde positief, maar wilde dan wel Pechtold er ook bij hebben. Deze heeft daar echter absoluut geen zin in, en ook Femke Halsema reageerde enigzins afhoudend. Dat het plan van Roemer zou slagen, als het werd uitgevoerd, lijkt me erg onwaarschijnlijk, maar niet geschoten is altijd mis. Daarnaast zie ik het als een mogelijk begin van een linkse tegenregering, mocht het gedoogkabinet toch doorgaan - wat momenteel redelijk waarschijnlijk lijkt.

In de Eerste Kamer ontstaan spanningen tussen ChristenUnie en SGP. De anti-PVV en anti-gedoogsteunopmerkingen van CU-fractieleider Stuurman zijn bij het SGP in het verkeerde keelgat geschoten. De partijen vormen in de Eerste Kamer een gezamenlijke fractie, en de SGP overweegt wel degelijk het geven van gedoogsteun. Vice-fractievoorzitter in de Tweede Kamer Elbert Dijkgraaf sprak vandaag met informateur Lubbers, en stelt dat een eventuele gedoogsteun van de SGP niet voor niets zal komen. Het kabinet zal dan wel een geschikt beleid moeten voeren op de voor SGP belangrijke ethische onderwerpen, maar ook de 'stijl' van het kabinet was voor hem van belang.

Morgen spreekt Lubbers met Rutte, Verhagen en Wilders gezamenlijk, en zal daarna vermoedelijk verslag uitbrengen aan de koningin, waarna de formele fase van de informatie tussen deze partijen (volgt u het nog?) ingezet kan worden. CDA, VVD en PVV hebben alvast laten weten dat ze het debat aanstaande woensdag met de informateur niet zullen tegenhouden, maar daar zelf niet zullen spreken - zelfs niet om te antwoorden op vragen. Toch wel een democratisch twijfelachtige houding, als je het mij vraagt...

1 augustus: Een rustige dag

Zoals wel vaker het geval is op zondag, is er vandaag politiek gezien niet veel gebeurd. Wel is de datum, 1 augustus, van belang. Vandaag is de Wellingtonverklaring, die het gebruik van clusterbommen verbiedt, ingegaan. Voor Nederland geldt dit overigens nog niet, omdat de Eerste Kamer het verdrag nog niet geratificeerd heeft. Ook is 1 augustus 2010 de datum waarop Nederland definitief uit Uruzgan vertrokken is. De hele provincie is nu militair overgenomen door de Amerikanen en Australiërs.

Maurice de Hond kwam weer met zijn wekelijkse opiniepeiling. De PVV verliest 2 zetels ten opzichte van vorige week, ten gunste van CDA en VVD, maar de partij staat nog steeds op 32 zetels, 8 zetels winst ten opzichte van de verkiezingen van 2 maanden geleden, en is in de peiling nog steeds de grootste. Een meerderheid (53%) van de Nederlanders is volgens het onderzoek een voorstander van een rechts kabinet in enige vorm (VVD-PVV-CDA, VVD-CDA met gedoogsteun PVV of VVD-PVV met gedoogsteun CDA).

Trouw publiceerde een overzicht van CDA-prominenten die zich tegen samenwerking met PVV hebben gekeerd. De felste onder hen, Doekle Terpstra, kwam ook weer naar voren. Niet verrassend is dat hij voor de oranjecoalitie VVD-PvdA-CDA pleit. Bij de CDA-stemmers is volgens De Hond het verzet lang niet zo groot, 34% van hen verkiest een coalitie met daarin de PVV, 39% een minderheidskabinet VVD-CDA en slechts 12% een middenkabinet. Trouw spreekt van een mogelijke generatiekloof tussen de prominenten enerzijds, en de huidige politieke leiding en de kiezers anderzijds.

Morgen spreekt informateur Lubbers met de 7 fractieleiders van de 'overige partijen' (behalve VVD, CDA en PVV). Daarna krijgen we ongetwijfeld te horen dat VVD, CDA en PVV doorgaan met besprekingen voor een VVD-CDA-regering met gedoogsteun van de PVV. En ongetwijfeld met Lubbers als informateur erbij, want zo heel veel heeft hij als informateur nog niet hoeven doen.